De Ijzertoren: een Vlaams symbool

In September ben ik met de 6^de jaars van het Sint – Franciscuscollege in Heusden naar de Westhoek getrokken. Hier zijn we nagegaan wat voor invloed de eerste wereldoorlog op ons land gehad heeft. Ik moest  samen met mijn medestudenten gidsen op de verschillende locaties. Wereldoorlog I is een onderwerp waar ik veel interesse voor heb. Toen ik de opdracht kreeg dat ik tijdens deze uitstap over de Ijzertoren moest gidsen, besefte ik dat ik hier eigenlijk niet zo veel van wist. Hoog tijd dus om meer te weten te komen over de Ijzertoren.

Inleiding

De Ijzertoren 

De Ijzertoren kent reeds een lange geschiedenis. Het is gebouwd om de Vlaamse soldaten die gesneuveld zijn in de eerste wereldoorlog te herdenken.  Vandaar dat op alle vier de zijde van de toren staat geschreven: ‘Nooit meer oorlog’, in de vier talen van landen die mee streden voor het westelijk front. Doordat hij gebouwd is voor de Vlaamse soldaten, staat de ijzertoren ook symbool voor een autonoom Vlaanderen. Elk jaar is er een ijzerbedevaart waaraan veel Vlaamsgezinde politiekers, zoals Bart De Wever, Jan Jambon, Filip De Winter en Ben Wuyts deelnemen.

Het museum

Nu is er in de ijzertoren een museum gevestigd. Wanneer je aankomt, valt meteen op hoe imposant de toren is. Ook staat er bij de ingang van het gebied een ruïne van de eerste toren die gebombardeerd is in 1946. Eenmaal je de huidige ijzertoren binnenkomt, word je met de lift naar het 22^ste verdiep gebracht. Voor je aan het museum begint, kan je genieten van een prachtig uitzicht. Je wordt ook gewezen op bezienswaardigheden in de omgeving die met de oorlog te maken hebben, zoals omliggende oorlogsgraven.

Vanaf dan kan je afdalen in de toren. Per verdiep worden chronologisch de belangrijkste elementen van de eerste wereldoorlog uitgediept. Zo begint men met de aanleiding van de oorlog, de moord op kroonprins Frans - Ferdinand. De verschillende fronten worden weergegeven met overzichtelijke kaarten van alle gebieden. Daarna toont men de rol van het neutrale België in de oorlog. België weigerde partij te kiezen en wou Duitsland dan ook geen toegang verlenen om via ons land Frankrijk aan te vallen. Zo werden we meegetrokken in WOI.  

In het museum wordt er niet enkel gebruik gemaakt van tekst om het verloop van de oorlog weer te geven. We zagen ook animatiefilmpjes, die op vereenvoudigde wijze verschillende zaken weergaf, zoals het einde van de oorlog of de aanvalsplannen van Duitsland. Verder werden er pagina’s uit kranten vergroot, om zo de propaganda en effecten op ons land te laten zien. Er is ook een verdieping waar de loopgraven zijn nagemaakt, de geur van mosterdgas is er zelfs nagebootst. Zo kunnen de leerlingen zich goed inleven in de povere omstandigheden in de loopgraven.

De laatste verdiepingen worden gewijd aan de geschiedenis van de Ijzertoren. Vooral de link met het Vlaamse nationalisme wordt hier besproken. De Ijzertoren probeert vandaag vooral een vredessymbool te zijn. Daarom probeert men de associatie met de Vlaamsgezinden te verbergen.

Geschiedenis van de Ijzertoren

Heldenhuldezerkjes

De Vlaamse soldaten voelden zich tijdens WOI vaak gediscrimineerd. De hoge officieren van het Belgisch leger waren uitsluitend Franstaligen. Alle bevelen werden ook in het Frans gegeven. Dit zorgde vaak voor heel wat misverstanden binnen het Belgisch leger. De Vlamingen voelden zich bedrogen. Ze moesten van de Franstalige officieren vaak de gevaarlijkste jobs doen. Op het einde van WOI wilden de Vlamingen hun gesneuvelden apart begraven. Ze maakte een aparte grafsteen, een heldenhuldezekje. Dit diende als grafsteen voor alle Vlaamse soldaten.

De regering had schrik voor een Vlaamse onafhankelijkheidsbeweging en zorgde ervoor dat alle heldenhuldezerkjes kapot werden geslagen. Met de brokstukken van de heldenhuldezerkjes liet de Belgische regering een weg aanleggen.

De Vlamingen waren heel erg kwaad op de Belgische regering en eisten dat er een nieuwe begraafplaats voor de Vlaamse soldaten werd gebouwd. De Belgische regering bezweek onder de druk en liet toe dat er een nieuwe begraafplaats gebouwd werd. De Vlamingen maakten op deze plaats de eerste Ijzertoren. In 1930 was de bouw afgerond. De toren werd een soort grafkelder, men begroef er enkel Vlamingen die symbool stonden voor de Vlaamse strijd, bijvoorbeeld Joe English. Hij had de heldenhuldezerkjes ontworpen en ook de bouw van de eerste Ijzertoren uitgetekend. Ook de gebroeders Van Raemdonk die aan front gesneuveld zijn, liggen er begraven. De jongste van de twee broers werd door de Franse bevelhebber in de aanval gestuurd. De oudste broer werd ongerust toen zijn broer niet terugkwam en besloot hem te gaan zoeken. Uiteindelijk vond hij zijn jongere broer zwaargewond. Ze stierven in elkaars armen na een bombardement van de Duitsers. Zo wordt het verhaal door de Vlamingen verteld. Volgens andere bronnen stierf de jongste broer van Raemdonk in de armen van een Waalse soldaat. Wat er precies gebeurd is zullen we nooit weten, maar zowel Englsh al de gebroeders Van Raemdonk zorgde ervoor dat het Vlaamse gevoel sterker werd.

De PAX - poort 

In 1945 werd een poging gedaan om de Ijzertoren op te blazen. Maar de aanslag mislukte, enkel de flanken van de toren werden zwaar beschadigd. In 1946 slaagde men er wel in de Ijzertoren neer te halen met behulp van dynamiet. Het onderzoek naar de daders leverde geen resultaten op, maar men vermoed dat de toren werd opgeblazen omdat er veel Vlamingen met de Duitsers gecollaboreerd hadden. Zelfs de Vlaams Nationalistische Partij had openbaar met de Duitsers samengewerkt.   Vele Vlamingen beschuldigden het Belgisch leger, maar er zijn dus nooit bewijzen gevonden.

De Vlaming liet zich niet doen door de aanslag en bouwde een tweede Ijzertoren, nog hoger dan de

'Hier ons bloed, wanneer ons recht?'
De Ijzerbedevaart was jarenlang een
roep naar Vlaamse onhafhankelijkheid. 

eerste. In 1965 is de toren af. Met de brokstukken van de eerste Ijzertoren wordt de PAX- poort gebouwd. De Ijzerbedevaart, die sinds 1920 gehouden werd en eerst een herdenking was voor de Vlaamse gesneuvelden, groeide uit tot een bijeenkomst voor Vlaamse nationalisten. De organisatie probeert sinds kort om de Vlaamse nationalisten weg te houden en de nadruk weer op de herdenking te vestigen. Dit blijft echter een moeilijke kwestie.

De Ijzerbedevaart heeft ook in deze tijd nog veel bezoekers.

 Meerwaarde pav   

Voor de leerlingen van pav is dit zeker een waardige uitstap. Het verloop van de eerste oorlog wordt op een overzichtelijke manier weergegeven. Het is goed dat er afgewisseld wordt met materialen om alles dingen duidelijk te maken. Zo blijft de aandacht van de leerlingen er beter bij. Alle aspecten van de oorlog komen aan bod. Zo zie je niet alleen het leven van de frontsoldaten, maar ook het leven en de vlucht van de gewone mensen tijdens de oorlog. Dit zorgt ervoor dat er voor elke leerling een verdieping is die voor hem of haar interessanter is. Verder kan de bouw van Ijzertoren ons ook iets meer zeggen over de ruzie tussen Vlamingen en Walen. De Ijzertoren gaat terug naar de oorsprong van de roep om Vlaamse onafhankelijkheid. Dit blijft vandaag de dag nog een heel actueel onderwerp. Leerlingen kunnen door de geschiedenis van de Ijzertoren een beter inzicht krijgen in deze actuele ruzie. Ze komen er namelijk achter hoe het Vlaams nationamisme begonnen is.